ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 9، آذر 1400 ، شماره پی در پی 67

روایت‌شناسی رمان «رقصندگان» براساس دیدگاه ژرار ژنت

صفحه (21 - 36)
مریم گلشن ، شمس الحاجیه اردلانی (نویسنده مسئول)، سیدجعفر حمیدی
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده

زمینه و هدف: داستانها و قصص که بخش اعظمی از آثار را تشکیل میدهند، در ساختار خود شیوه ها و علوم مختلف معنایی را خلق میکنند. از میان این علوم «روایت‌شناسی» نظریه ای است که با روش و اصول ساختاری، اجزای قصه را تا رسیدن به مقصود نویسنده سامان میدهد؛ ازاینرو ادبیات داستانی، بستری برای خلق شیوه های نوین ادبیات گسترده است. امین فقیری از نویسندگان طرازاول عرصه فرهنگ و ادب فارسی، با بکارگیری انواع شگردهایی روایی در رمان رقصندگان، موفق به خلق اثری شد که در برقرای ارتباط با مخاطب سودمند است. خواننده در مطالعه این داستانها با نویسنده همراه میگردد و استفاده از این شگردها بعنوان شاخصی از توانمندیهای نویسنده محسوب میشود. هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد انواع روایت براساس نظریه تکنیکهای روایت‌پردازی «ژرارژنت» نظریه پرداز فرانسوی است.

روش مطالعه: این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و با بررسی شماری از روایتهای رمان رقصندگان براساس چهار مبحث نظم، تداوم، بسامد و زمان، در چهارچوب نظریه روایت در زمان ژرار ژنت است.

یافته ها: فقیری با استفاده از تکنیکهای هنری، روابط توالی زمان را درهم میریزد. زمان‌پریشی در رمان «رقصندگان» بصورت گذشته نگر است و با استفاده از شگردهای مکث توصیفی و ایجاد صحنه، باعث کند شدن روال زمان روایت و شتاب منفی آن گشته است. این الگوهای زمان‌پریشی روایت را پیچیده نموده است و این امر جذابیت و غنای رمان مذکور را بیشتر کرده است.

نتیجه گیری: این نویسنده، در رمان «رقصندگان» به شیوه رئالیستی به بیان روایت میپردازد. واقع‌گرایی عنصر غالب کارهای اوست که جدای از عناصر داستانی نقش بسزایی در روند آثارش تا به امروز داشته است. در این داستان، راوی با دیدگاه سوم شخص دانای کل، با درهم ریختن زمان در روایت، خواننده را با روایتی از آدمها، مکانها و اتفاقها همراه میکند و رخدادها را به نمایش میگذارد. وی با استفاده از تکنیکهای هنری، روابط توالی داستان را درهم میریزد، به تأخیر می‌اندازد یا سرعت میبخشد‌.

کلمات کلیدی
روایت‌شناسی , امین فقیری , رقصندگان , ژرارژنت

• از نشانه‌های تصویری تا متن (بسوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری)، احمدی، بابک (1384) چاپ 5، تهران: نشر مرکز.
• بررسی زمان در تاریخ بیهقی براساس نظریۀ زمان در روایت، صهبا، فروغ (1387) پژوهشهای ادبی، شمارۀ 21، صص 89-112.
• درآمدی بر رویکرد روایت‌شناختی به داستان روایی، با نگاهی به رمان آینه‌های دردار هوشنگ گلشیری، حری، ابوالفضل (1387) نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ 208، صص 53-78.
• درآمدی نقادانه ـ زبان‌شناختی بر روایت، تولان، مایکل جی (1383) ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
• دستور زبان داستان، اخوت، احمد (1371) اصفهان: فردا.
• راهنمای داستان‌نویسی، میرصادقی، جمال (1387) تهران: سخن.
• رقصندگان، فقیری، امین (1381) تهران: سروا.
• روایت داستان، فلکی، محمود (1382) (تئوریهای پایه‌ای داستان‌نویسی)، تهران: بازتاب نگار.
• روایت داستانی بوطیقای معاصر، ریمون–کنان، شلومیت (1387) ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
• زمان روایی در رمان احتمالاً گم ‌شده‌ام براساس نظریۀ ژرارژنت، درودگریان، فرهاد؛ کوپا، فاطمه و اکبرپور، سهیلا (1391) مطالعات داستانی، شمارۀ 2، صص 5-17.
• زمان و روایت، قاسمی‌پور، قدرت (1387) مجلۀ نقد ادبی، شمارۀ 1، صص 123-144.
• ساختار و تأویل متن، احمدی، بابک (1388) تهران: نشر مرکز.
• عامل زمان در رمان سووشون، اردلانی، شمس‌الحاجیه (1387) زبان و ادبیات، شمارۀ 10، صص 9-35.
• گزیده مقالات روایت، مکوئیلان، مارتین (1385) ترجمه فتاح محمدی، تهران: مینوی خرد.
• نشانه‌شناسی کاربردی، سجودی، فروزان (1385) ترجمه فرزانه طاهری، چاپ 2، تهران: نشر مرکز.
• نظریه‌های روایت، مارتین، رالاس (1389) ترجمۀ محمد شهبا، تهران: هرمس.